Deyimler ve Gerçekler

Deyimleri yerinde ve doğru kullanmak çok önemlidir desek, sanırım bilinen bir gerçeği tekrarlamış olmaktan öteye gidemeyiz. Elbette önemlidir ve hemen hemen herkes bunu kabul eder; zaten mesele kabul etme meselesi değil.

Bazı deyimler, rahatsız edici ölçüde anlamından kopartılarak kullanılıyor; sadece argo ile dolu günlük konuşmalarda değil, lumpenlerin dünyasında ya da beyaz yakalılar arasında, üst veya orta gelir gruplarında... İstisnasız biçimde toplumun geneline sirayet etmiş bir araz olarak karşımıza çıkıyor. 

Deyim ve Gerçeklik 

Deyim dilin, yüzyıllara dayanan dönüşümünde olduğu gibi farklılaşma özelliğine sahip bir olgu değildir. 

Bir durumun, insan ilişkisinin ve bir gerçekliğini kısa ve kesin anlatımıdır. Anlamından kopartılan deyim, bu nedenle, gerçekle olan ilişkisini kaybetmiştir. Söylediğiniz şey, aslında anlattığınızı açıklamamaktadır. Dolayısıyla boşuna yapılmış ve itici olan bir konuşmanın göstergesi hâline dönüşür. 

Deyimleri yanlış ya da bağlamından kopartarak, sık sık kullananların kişiliğinin ne kadar derin olduğunu sorgulamaya gerek yok sanırım; derinlik ve duyarlılık açısından esaslı sorunları olanların işidir bu. 

Goygoycu ne demek?

Bu bağlamda "Goygoyculuk yapmak" deyimi... gündelik hayat ve sosyal medyada kolayca karşımıza çıkabilecek bir örnek... 

Bunu ağzına pelesenk yapanlar, ki söylenişi çok hoşlarına gidiyor olmalı, goygoycu dedikleri kişinin çok biliyormuş gibi uzun uzun konuşup, hiçbir şey bilmediğini öne sürerler, Onlara göre bu türden kişiler pek muteber değillerdir; ciddiye alınmazlar. Goygoyculuk bunların dilinde bir nevi hakarettir.   

Ne var ki goygoycu başka anlamları içeren tarihî bir olayın sonucu ortaya çıkmıştır. 

Eski dönemlerde, Muharrem ayında ilahiler okuyarak kapı kapı dolaşıp dilenen tarikat mensubu dilencilere goygoycu adı verilirmiş. Bu kişiler, Muharrem ayından iki gün önce Üsküdar'daki tekkelerine giderek şeyhlerinin yanında toplanır ve buradan dörder beşer kişilik gruplar hâlinde semtlere dağılır, Muharrem'in birinci gününden onuncu gününe kadar sokaklarda ilahiler okuyarak dolaşırlarmış. Durdukları kapının önünde dua ederlermiş. 

Gerçek Anlamı

Goygoycu, kendi tarikat - grup çıkarları adına maddi-manevi menfaat elde etmeye yeltenenleri anlatan bir deyim. Toplumsal ve politik bir anlamı var. 

Yani bugün geveze ya da boşboğaz olduğunu düşündüğünüz için beğenmediğiniz birini tanımlayabileceğiniz bir kavram değil. 

https://twitter.com/mozgursancar