Kocakarı Soğuğu

"Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır."

Kocakarı soğuğu... bu ifadeyi pek çok kez duymuşuzdur; ancak üzerinde fazla durup düşündüğümüzü sanmıyorum.

Bir takım rivayetlerle anlatılıyor olsa da gerçekte doğayı ve onun dönüşümünü anlamamızı sağlayan bir insanlık birikimini içeriyor.

Mart'ın 11'inci günü başlayıp, tam 8 gün süren şiddetli soğuklara halk arasında (Berdelâcuz), yani (Kocakarı soğuğu) denir.*

DOĞAYI ANLAMAK VE YORUMLAMAK 

1 hafta öncesinde Kıta Avrupası'nda etkisini gösteren soğuk hava dalgası şimdi İstanbul'a ve yurdun iç ve kuzey kesimlerine ulaştı.
Bahar geldi, sonra tekrar kışa döndü mevsim. Aslında baharın gelmediğini biliyoruz. Atalarımız boşuna dememişler, "Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır" diye.
Bu söz, tabîatla binlerce yılı bulan etkileşimin insanlığa kazandırdığı büyük deneyimin eseridir. Doğayı anlama ve yorumlamanın muhteşem bir pratiğidir.
İnsan çevresini ve doğayı anladıkça egemen bir varlık olur. Doğa ve bilimin gerçeğini gördüğü sürece yaşamı zenginleştirir. Bu nedenle Mart'ın soğuk geçeceğine dair Anadolu insanın uzun serüveninden çıkardığı bu ders, sadece yılı ve mevsimleri tasnif etmeye yarayan basit bir ampirik (deneysel) bilgiden ibaret değildir; fakat bir büyük yaşam keşfidir.

EFSANE VE METAFORLAR 

Kocakarı soğuğu tanımlaması ise doğayı anlayıp yorumlama pratiğinin literature edilmesinden kaynaklanır; çünkü modern dönemler öncesi insan, bir sosyalleşme ve kültürel zengileşme aracı olarak efsaneler yaratmıştır. Söylence, efsane/destan sözlü geleneğin en önemli unsurları olmuştur.

Tüm bu sebeblerden dolayı, mart soğuğunu hissetmeye başladığımız bu günlerde Kocakarı veya Kocamış Soğuk hikâyelerini bir kez daha hatırladım.

"Rivayete göre; bu adın verilmesine, vaktiyle bir kocakarının 7 keçisinin bu soğuklar nedeniyle ölmesi neden olmuş. Başka bir rivayete göre ise, Tanrı, isyan eden (Âd) kavmini helâk etmek için soğuk bir rüzgâr çıkarmış, sekiz gün süren bu soğuklar nedeniyle bütün (Âd) kavmi mahvolmuş, yalnız bir kocakarı, bir mâbet kulesine saklanarak ölümden kurtulmuş." *Büyük Saatli Maarif Takvimi 

Gerçek şu ki mart ayındaki bu kısa süreli soğuklar kışın belinin kırıldığını, artık ihtiyar kışın âciz hâle geldiğini gösterir.

Hiçbir şey bu metafor kadar insanlığın doğayı ve onun olaylarını nasıl tanıyıp-tanımladığını iyi anlatamazdı.   



https://twitter.com/ozgursancarr